In Nederland heerst vaak het beeld dat onze scholen relatief veilig zijn, zeker als we dit vergelijken met landen zoals de Verenigde Staten of Zweden, waar schiet- en geweldsincidenten op scholen regelmatiger het nieuws halen. Dit kan de indruk wekken dat we ons weinig zorgen hoeven te maken over de veiligheid in het Nederlandse onderwijs. Echter, als we inzoomen op de realiteit, blijkt dit beeld niet volledig te kloppen. Hoewel we inderdaad zelden te maken hebben met extreme gevallen van geweld, komen veiligheid gerelateerde incidenten in Nederlandse scholen vaker voor dan men zou denken.
Veiligheid op Nederlandse Scholen voor Primair en Voortgezet Onderwijs
Veiligheid is een breed begrip, op veel manieren uitlegbaar, waarbij context en persoonlijke beleving een rol spelen in de interpretatie van de ernst van de situatie. Afzonderlijke incidenten op anekdotische wijze gebruiken voor beleid is niet aan te bevelen. Maar hoe kom je dan toch tot inzicht over de actuele stand van zaken met betrekking tot schoolveiligheid? De Landelijke Veiligheidsmonitor 2020-2021 (uitgebracht in Januari 2022) werpt meer licht op de situatie. Alhoewel de auteurs er voor lijken te kiezen een positief beeld te schetsen, geeft het rapport toch een aantal verontrustende feiten weer:
Primair onderwijs:
- Tien procent van leerlingen voelt zich niet helemaal veilig en twee procent voelt zich (heel) erg onveilig. Veertien procent van het personeel is getuige geweest van systematisch en langdurig pestgedrag tussen leerlingen op school.
- Acht procent van het personeel in het primair onderwijs geeft aan slachtoffer te zijn geweest van licht lichamelijk geweld door leerlingen. En één procent van het personeel is weleens met een wapen bedreigd door een leerling van school.
- Eén op de vijf basisscholen heeft afgelopen schooljaar aangifte gedaan van één of meer veiligheidsincidenten.
Voortgezet onderwijs:
- Uit de gegevens blijkt dat 1-2 procent van de leerlingen weleens een wapen mee naar school heeft genomen, wapens verkocht heeft op school of een wapen gebruikt heeft. Negen procent van de scholieren geeft aan dat andere leerlingen wapens mee naar school nemen en vijf procent zegt dat er wapens gebruikt zijn op school door anderen dan zijzelf.
- Vier procent van leerlingen heeft fysiek geweld ervaren. Deze leerlingen zijn met opzet geduwd of geschopt, expres pijn gedaan, geslagen of zijn met opzet pootje gelicht.
- Spanningen tussen groepen leerlingen op school komt in negen procent van de gevallen minstens 1 keer per maand of vaker voor (1 keer per week).
- Het (onderwijs)personeel heeft het vaakst te maken met verbaal geweld van leerlingen jegens hen: 22 procent geeft aan vrij vaak (minstens 1 keer per maand/per week) verbaal ongewenst te zijn bejegend. Ook materiaal geweld treft het (onderwijs)personeel, ook wederom het vaakst gepleegd door leerlingen. Het gaat hierbij om het bekrassen, beschadigen of vernielen van spullen. Zes procent van het personeel heeft dit minstens een keer per maand meegemaakt.
- Personeel heeft het vaakst te maken met verbaal geweld van leerlingen (22%). Zestien procent van het personeel werd bedreigd door leerlingen en vier procent door familieleden van leerlingen. Online bedreigingen door leerlingen treft vier procent van het (onderwijs)personeel.
- De plekken waar het geweld het vaakst plaatsvindt zijn: in de klas (45%), op de gangen (33%) en op het schoolplein (13%). In zes procent van de gevallen vindt het geweld plaats in de lerarenkamer.
- Drie procent van de schoolleiders meldt dat er op hun locatie behoorlijk wat (meer dan 30) incidenten hebben plaatsgevonden waarbij materialen en gebouwen van school zijn vernield. Gemiddeld genomen gaat het om vijf vernielingen in zes maanden.
- Zeven procent van de schoolleiders meldt dat er op hun school heel vaak (tussen de 6-30 incidenten) sprake is van spanningen tussen groepen leerlingen met een migratieachtergrond en met een Nederlandse achtergrond.
- Twee procent van de schoolleiders meldt incidenten waarbij er sprake was van wapenbezit (6-30 keer) en 40 procent geeft aan dat dit incidenteel plaats heeft gevonden (1-5 keer). Drie procent van de schoolleiders heeft een incident meegemaakt, waarbij sprake is geweest van een anonieme dreiging met een gerichte geweldsdaad tegen de school, het voltallige personeel en alle leerlingen.
Uiteraard zijn deze cijfers te relativeren. De meerderheid van leerlingen en personeel krijgen zelden met incidenten te maken. Maar bovenstaande cijfers geven wel aan dat escalatie niet ondenkbaar is en dat veiligheidsbeleid onmisbaar is. Bijna zes van de tien scholen hanteert een draaiboek voor het afhandeling van incidenten (57%). Meer scholen hebben vastgelegd welke rollen verschillende personen (directie, mentor, zorg- of verzuimcoördinator) in de school hebben bij het afhandelen van incidenten (72%). Ook heeft circa zeven van de tien scholen vastgelegd welke incidenten er gemeld moet worden bij de politie en van welke incidenten een aangifte gedaan moet worden. Bijna driekwart van de scholen bespreekt na een incident opnieuw de school- en gedragsregels met leerlingen van de klassen betrokken bij het incident. Een derde van de scholen voert al dan niet tijdelijk de surveillance op binnen en buiten de school (figuur 8.20).
Cosafe voor meer Veiligheid rondom Incidenten
De veiligheid op scholen is een belangrijk aandachtspunt in Nederland. Scholen moeten voorbereid zijn op verschillende soorten incidenten, variërend van medische noodsituaties tot brandveiligheid en van pesten tot datalekken. Cosafe biedt scholen een communicatieplatform dat speciaal is ontworpen om de impact van deze en andere soorten incidenten te beperken. Hier gaan we dieper in op een aantal veelvoorkomende situaties en hoe Cosafe kan helpen.
Medische Noodsituaties
Een plotselinge medische noodsituatie zoals een allergische reactie, epileptische aanval of andere gezondheidscrisis vereist snelle en effectieve communicatie. Cosafe maakt het mogelijk om met een druk op de knop een specifieke groep, zoals EHBO’ers of medisch personeel, te alarmeren. De ‘Ik ben ok’-functie kan gebruikt worden om snel te bepalen welke leerlingen en medewerkers niet direct getroffen zijn door het incident, waardoor de hulpverleners zich kunnen richten op de personen die hulp nodig hebben.
Brandveiligheid en Ontruimingen
Hoewel moderne scholen goed zijn uitgerust met brandveiligheidssystemen, kunnen incidenten zoals kleine branden of rookontwikkeling toch voorkomen. Cosafe’s “Holding Statement” en berichtfuncties maken snelle en accurate communicatie mogelijk over de te volgen procedures. Dit kan helpen om paniek en verwarring te voorkomen en zorgt voor een geordende ontruiming. Controlelijsten binnen de app kunnen worden gebruikt om te zorgen dat alle veiligheidsprocedures nauwgezet worden gevolgd.
Pesten en Agressie
Pesten en fysieke of verbale agressie kunnen aanzienlijke impact hebben op het welzijn van leerlingen en personeel. Cosafe kan hierbij dienen als een discreet alarmplatform. Met de persoonlijke alarmfunctie kan een leerling of leraar onopvallend een signaal afgeven aan een vertrouwde groep mensen, zoals beveiligers of leidinggevenden, die direct actie kunnen ondernemen.
Datalekken en Cybersecurity
In het digitale tijdperk zijn scholen niet immuun voor het risico van datalekken of cyberaanvallen. Cosafe’s focus op gegevensbescherming en het gebruik van Europese datacenters zorgen voor een extra laag van beveiliging. In geval van een cyberincident kan het crisisteam snel worden bijeengeroepen via de oproep-alarmfunctie van de app om onmiddellijk corrigerende maatregelen te nemen.
Ongewenste Indringers
Een van de situaties waar scholen soms mee te maken krijgen is de aanwezigheid van ongewenste indringers, zoals ouders met een contactverbod. In dergelijke gevallen is snelle communicatie essentieel om de veiligheid van iedereen op het schoolterrein te waarborgen. Cosafe biedt hiervoor een alarmknopfunctie, waarmee beveiligers en het schoolmanagement direct op de hoogte gebracht kunnen worden van de situatie. Geautoriseerde personen kunnen vervolgens direct inschakelen om de situatie te beoordelen en indien nodig contact opnemen met de politie.
Onrust of Vechtpartijen
Onrust of vechtpartijen die uit de hand lopen kunnen snel escaleren en zowel de leerlingen als het personeel in gevaar brengen. De Cosafe App maakt het mogelijk om met één druk op de knop een vooraf bepaalde groep mensen te alarmeren, zoals beveiligingspersoneel of leidinggevenden. Ook kan met de “Oproep-alarm”-functie snel een crisisteam bijeen worden geroepen, dat vervolgens met behulp van de real-time informatie in de app gericht actie kan ondernemen om de situatie te de-escaleren.
Leerlingen die Wapens Dragen
Hoewel dit in Nederland minder vaak voorkomt, is het een ernstig veiligheidsrisico als leerlingen wapens dragen. In zo’n geval moet er snel en discreet gehandeld worden om verdere escalatie te voorkomen. Met de persoonlijke alarmfunctie kunnen medewerkers, zonder de situatie onnodig te escaleren, discreet een signaal afgeven aan het beveiligingspersoneel. De “Ik ben ok”-functie kan vervolgens worden ingezet om de veiligheid van de andere leerlingen te controleren.
Ook voor Preventie en Dagelijks gebruik
Preventie is een cruciaal element in elk robuust veiligheidsbeleid, en Cosafe biedt functionaliteiten die uitstekend kunnen worden ingezet voor preventieve maatregelen. Naast de real-time communicatiefuncties biedt het platform de mogelijkheid om belangrijke documenten, zoals veiligheidsrichtlijnen en protocollen, op te slaan en ter beschikking te stellen als PDF-bestanden. Hierdoor hebben alle relevante personen, van het schoolmanagement tot aan het beveiligingspersoneel, altijd en overal toegang tot deze belangrijke informatie.
Daarnaast kunnen met behulp van de controlelijstfunctie van de Cosafe App periodieke inspecties en veiligheidsoefeningen systematisch worden gepland en uitgevoerd. Door een checklist toe te wijzen aan een specifieke groep mensen, zoals een inspectieteam, kunnen alle stappen van bijvoorbeeld een brandveiligheidsinspectie of een ontruimingsoefening nauwgezet worden gevolgd en gedocumenteerd. Dit niet alleen helpt bij het waarborgen van de veiligheid op de lange termijn, maar draagt ook bij aan een cultuur van voortdurende verbetering en bewustzijn omtrent veiligheidsissues.
Preventie is niet alleen een kwestie van reageren op incidenten als ze zich voordoen, maar vooral van voorbereid zijn en het risico op incidenten minimaliseren. Cosafe ondersteunt scholen in Nederland uitgebreid in beide aspecten, waarmee het een onmisbaar hulpmiddel wordt in het totale veiligheidsbeleid.
Meer weten? Neem dan contact met ons op.
