Wetsvoorstel Vrij en Veilig Onderwijs
In het voorjaar van 2025 presenteerde het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap het wetsvoorstel Vrij en Veilig Onderwijs. Het voorstel is onderdeel van een bredere inspanning om veiligheid in het onderwijs structureel te verankeren in wetgeving. De aanleiding ligt in toenemende zorgen over grensoverschrijdend gedrag, incidenten met leerlingen en agressie richting personeel. Uit de veiligheidsmonitor blijkt dat een substantiële groep leerlingen en medewerkers zich onveilig voelt. Het kabinet vindt dat scholen beter toegerust moeten worden om dergelijke situaties te voorkomen én adequaat op te volgen.
Het wetsvoorstel beoogt een reeks concrete verplichtingen voor onderwijsinstellingen, waaronder:
- een jaarlijkse evaluatie van het veiligheidsbeleid;
- het verplicht registreren en melden van incidenten;
- de aanstelling van zowel een interne als een externe vertrouwenspersoon;
- uitbreiding van de veiligheidsmonitor naar alle leerlingen en personeelsleden;
- een meld- en overlegplicht bij seksuele misdrijven, ook bij meerderjarigen;
- en versterking van het klachtenstelsel, met aansluiting op een landelijke klachtencommissie.
De voorgestelde aanpassingen gelden voor alle onderwijsniveaus en worden opgenomen in verschillende onderwijswetten, van het primair onderwijs tot het hoger onderwijs. Het voorstel is eind 2024 ter advies voorgelegd aan de Raad van State.
Kritiek van Raad van State
In haar advies van 31 maart 2025 laat de Raad van State zich kritisch uit over de wijze waarop het wetsvoorstel is opgebouwd. De Raad benadrukt dat de doelstelling – het versterken van schoolveiligheid – breed wordt gedeeld, maar zet vraagtekens bij de gekozen instrumenten. Volgens het advies is de balans zoek tussen controle en cultuur. Er wordt sterk ingezet op registraties, meldplichten en protocollen, terwijl er onvoldoende ruimte is voor maatwerk en het bouwen aan een open, veilige schoolomgeving.
De Raad wijst daarnaast op een aanzienlijke verhoging van de regeldruk. Veel van de voorgestelde verplichtingen overlappen deels met bestaande regelgeving, zoals de Arbowet, en dreigen voor onderwijsinstellingen onnodig complex of dubbel te worden. Ook is er kritiek op de uitbreiding van meld- en aangifteplichten bij seksuele misdrijven. Die maatregel wordt als ingrijpend gezien, maar is in de ogen van de Raad onvoldoende onderbouwd, met name waar het gaat om de autonomie van slachtoffers en de verwerking van bijzondere persoonsgegevens.
Het advies komt uiteindelijk uit op een zogeheten C-advies: indiening van het wetsvoorstel in de huidige vorm wordt afgeraden. Eerst zouden de inhoudelijke keuzes beter gemotiveerd moeten worden, en moet worden gezorgd voor een uitvoerbaar stelsel dat echt bijdraagt aan veiligheid in de praktijk.
Een praktische blik vanuit de scholen
Cosafe Technology volgt deze ontwikkelingen met interesse. Als technologiepartner voor onderwijsinstellingen in onder meer Zweden, Brazilië en Nederland zien we van dichtbij hoe scholen omgaan met het thema veiligheid in de dagelijkse onderwijspraktijk. Vooral in Zweden is het inmiddels een breed gedragen standpunt dat structurele aandacht voor schoolveiligheid belangrijk en noodzakelijk is. Incidenten laten zich niet plannen, maar het is wél mogelijk om je er goed op voor te bereiden.
Wat daarbij telkens weer centraal staat, is het vermogen om snel en duidelijk te communiceren. Of het nu gaat om een geweldsincident, een acute dreiging of een grensoverschrijdende situatie: helderheid over wie wat doet, hoe informatie wordt gedeeld en hoe opvolging plaatsvindt, is essentieel.
Voorbereiding en training spelen daarbij een sleutelrol. Een goed protocol helpt alleen als het ook bekend is, ingebed in de organisatie en regelmatig geoefend wordt. In Zweden bleek bij verschillende schoolincidenten dat de beschikbaarheid van een goed ingerichte meld- en communicatie-app zelfs van doorslaggevend belang kon zijn bij het snel beperken van risico’s. (Zie ook dit artikel)
Cosafe ervaart in de praktijk wat scholen helpt om hun veiligheidsdoelen te realiseren: bereikbaarheid, duidelijkheid, en het vermogen om snel en doelgericht te handelen wanneer dat nodig is. Een regelmatige, goede en open discussie over veiligheid op school is het startpunt. Beleid, plannen en vooral ook oefening is belangrijk.
Wilt u het gesprek over veiligheid op scholen met ons voortzetten? Neem dan gerust contact met ons op.